Mechanizmy zaniżania odszkodowań OC – na co uważać?

Po stłuczce stres, formalności i nagle – kosztorys naprawy, który „nie spina się” z realnymi cenami w warsztatach. Zaniżone odszkodowanie z OC sprawcy to jeden z najczęstszych problemów kierowców. Warto wiedzieć, w jakich miejscach ubezpieczyciele najczęściej „oszczędzają”: na częściach, amortyzacji i stawkach roboczogodziny (RBH).

Dlaczego odszkodowania z OC bywają zaniżone?

Ubezpieczyciel musi wypłacić tyle, ile potrzeba do przywrócenia auta do stanu sprzed szkody (art. 361–363 Kodeksu cywilnego, ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych). W praktyce jednak:

• kosztorysy są tworzone „taśmowo”, według wewnętrznych tabel i średnich stawek,
• zakład ubezpieczeń maksymalnie tnie koszty, licząc, że wielu kierowców nie będzie się odwoływać,
• poszkodowany często nie wie, jak czytać kosztorys naprawy i gdzie szukać błędów.

Podstawy działania odszkodowania z OC sprawcy opisujemy szerzej w artykule Odszkodowanie z OC. W tym tekście skupiamy się na konkretnych mechanizmach zaniżania świadczeń.

Części O, Q i P w kosztorysie naprawy – co oznaczają?

W kosztorysie likwidacji szkody z OC każda część ma swój symbol jakości. To jedno z kluczowych miejsc, gdzie może pojawić się zaniżenie odszkodowania.

Najczęściej spotkasz:

• O – część oryginalna z logo producenta pojazdu,
• Q – część o jakości porównywalnej do oryginału (zamiennik certyfikowany),
• P – zwykły zamiennik, często najtańszy na rynku.

Części „O” – oryginał z logo producenta

To części, które samochód miał zazwyczaj fabrycznie lub które były montowane wcześniej w autoryzowanej stacji obsługi (ASO).

Kiedy możesz domagać się części „O”?

• auto ma relatywnie niewielki przebieg i jest stosunkowo młode,
• przed szkodą było serwisowane w ASO, masz faktury za poprzednie naprawy na częściach oryginalnych,
• uszkodzone elementy przed wypadkiem były oryginalne i nieuszkodzone.

Sądy wielokrotnie podkreślały, że przywrócenie stanu poprzedniego oznacza możliwość montażu takich samych części, jakie było w pojeździe przed kolizją. Jeśli miałeś oryginał – masz prawo oczekiwać oryginału.

Części „Q” – jakość oryginału

To zamienniki, które:

• są produkowane przez dostawcę części na pierwszy montaż albo
• mają certyfikaty potwierdzające jakość zbliżoną do oryginału.

Teoretycznie powinny być równoważne częściom „O”. W praktyce jednak:

• jakość części „Q” bywa różna w zależności od producenta,
• nie zawsze są idealnie dopasowane (szczeliny, spasowanie elementów),
• mogą gorzej znosić korozję lub eksploatację w dłuższym okresie.

Ubezpieczyciel lubi zastępować części „O” tańszymi „Q”, bo to od razu obniża wartość kosztorysu.

Części „P” – najtańsze zamienniki

Oznaczenie „P” to najtańsze, często niecertyfikowane zamienniki. Ryzyka:

• gorsze dopasowanie, problemy z montażem,
• słabsza trwałość, ryzyko szybszej korozji,
• w przypadku elementów bezpieczeństwa (np. pasy, poduszki) – realne zagrożenie.

W szkodach z OC sprawcy kierowca nie ma obowiązku zgadzać się na najtańsze zamienniki P, jeśli przed wypadkiem miał wyższy standard części.

Jak ubezpieczyciel „zarabia” na częściach?

Typowe mechanizmy:

• Zastąpienie części „O” przez „Q” lub „P” w kosztorysie, bez uzasadnienia.
• Zastosowanie tzw. „wirtualnych rabatów” – w kosztorysie widzisz np. oryginał „O”, ale z gigantycznym rabatem, jaki rzekomo ma warsztat z sieci partnerskiej.
• Powoływanie się na OWU (ogólne warunki ubezpieczenia) z polisy sprawcy – mimo że w likwidacji szkody z OC twoje prawa wynikają z Kodeksu cywilnego, a nie z OWU sprawcy.
• Sugestia, że „tylko przy wyborze warsztatu partnerskiego te ceny są realne” – a w zwykłym, rynkowym serwisie takich rabatów po prostu nie ma.

Na co uważać w kosztorysie?

• sprawdź symbol przy każdej wymienionej części (O/Q/P),
• porównaj ceny części z realnymi ofertami (ASO, sklepy internetowe),
• jeśli przed kolizją miałeś oryginały – żądaj zmiany na części „O” lub dopłaty,
• zachowaj faktury z wcześniejszych napraw w ASO – to mocny argument.

Więcej o dochodzeniu wyższych kwot za naprawę znajdziesz w tekście Wyższe odszkodowanie OC.

Amortyzacja części – potrącenia za „zużycie”

Amortyzacja części w kosztorysie to potrącenie procentu wartości z powodu wieku lub zużycia auta. Przykład: reflektor kosztuje 1000 zł, ubezpieczyciel przyjmuje 40% „zużycia” – i w kosztorysie pojawia się tylko 600 zł.

W szkodzie z OC sprawcy amortyzacja jest jednym z głównych źródeł zaniżenia odszkodowania.

Co mówi prawo i orzecznictwo?

Zasada jest prosta: odszkodowanie ma pokryć pełną szkodę, ale nie może prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia poszkodowanego.

Sądy i Sąd Najwyższy wypracowały linię orzeczniczą, zgodnie z którą:

• co do zasady ubezpieczyciel nie może automatycznie pomniejszać ceny nowych części z tytułu amortyzacji,
• może to zrobić wyjątkowo, tylko jeśli wykaże, że naprawa na częściach nowych spowoduje realny wzrost wartości pojazdu (i w jakiej wysokości).

W praktyce ubezpieczyciele często:

• stosują amortyzację „z automatu” – np. 30–60% przy starszych autach,
• nie wykazują w żaden sposób, że po naprawie pojazd będzie więcej wart niż przed szkodą.

W takich przypadkach potrącenia są co do zasady niezgodne z prawem.

Uwaga: co innego ubezpieczenie AC. W polisach autocasco amortyzacja bywa wprost wpisana w OWU i może być zgodna z umową. Temat ten opisujemy szerzej w artykule Dopłata do odszkodowania AC. W tym tekście skupiamy się na OC sprawcy, gdzie amortyzacja jest zwykle nieuzasadniona.

Gdzie szukać amortyzacji w kosztorysie?

W kosztorysie naprawy szukaj kolumn lub opisów:

• „stopień zużycia”,
• „potrącenie amortyzacyjne”,
• „wartość po uwzględnieniu zużycia”.

Jeśli widzisz, że przy części o realnej cenie 1000 zł ubezpieczyciel przyjął np. 550–600 zł, sprawdź, czy:

• jest tam zastosowany procent zużycia,
• w uzasadnieniu decyzji podano konkretną analizę, dlaczego auto miałoby być warte więcej po naprawie (zazwyczaj nie ma).

W takiej sytuacji możesz:

• zażądać usunięcia amortyzacji z kosztorysu,
• powołać się na zasadę pełnego odszkodowania z Kodeksu cywilnego,
• dołączyć własny kosztorys z warsztatu lub ASO, który nie stosuje amortyzacji.

Zaniżone stawki roboczogodziny (RBH)

RBH (roboczogodzina) to stawka za jedną godzinę pracy mechanika, blacharza lub lakiernika. W kosztorysach OC to kolejny obszar, w którym ubezpieczyciel może znacząco „przyciąć” odszkodowanie.

Dla zobrazowania:

• realne stawki niezależnych warsztatów blacharsko-lakierniczych: 120–180 zł netto za RBH,
• stawki w ASO: często 150–250 zł netto,
• stawki w kosztorysach towarzystw ubezpieczeniowych: nierzadko 50–80 zł netto.

Przy większej szkodzie różnica kilku tysięcy złotych wynika tylko ze zbyt niskiej stawki RBH.

Skąd biorą się stawki 50–70 zł za RBH?

Ubezpieczyciele najczęściej tłumaczą to:

• „średnimi stawkami rynkowymi” z wewnętrznych analiz,
• cenami w wybranych warsztatach z sieci partnerskiej (które często mają umowy flotowe, specjalne rabaty i standard pracy dopasowany do cen ubezpieczyciela).

Problem w tym, że:

• poszkodowany nie ma obowiązku naprawiać auta w warsztacie partnerskim,
• ma prawo wybrać rzetelny serwis lub ASO w swojej okolicy, nawet jeśli pracuje on na wyższych, rynkowych stawkach.

Jak zweryfikować i podważyć stawkę RBH?

Kroki, które możesz wykonać samodzielnie:

1. Sprawdź, jakie stawki przyjął ubezpieczyciel
   W kosztorysie znajdziesz osobne stawki RBH dla:

   • blacharki,
   • lakiernictwa,
   • mechaniki. Zapis będzie np. „RBH 65 zł netto”.

2. Porównaj ze stawkami w realnych warsztatach

   • zadzwoń do 2–3 warsztatów w swojej okolicy (w tym do ASO, jeśli rozważasz naprawę w ASO),
   • poproś o wycenę roboczogodziny blacharskiej/lakierniczej,
   • poproś wybrany warsztat o własny kosztorys naprawy na swoich stawkach.

3. Złóż odwołanie (reklamację) W odwołaniu:

   • wskaż, jakie stawki obowiązują w warsztatach w twojej okolicy,
   • załącz ich cenniki lub kosztorysy,
   • zażądaj przyjęcia realnych stawek rynkowych, a nie stawek „z sieci partnerskiej”.

4. W razie odmowy

   • możesz zwrócić się z wnioskiem o interwencję do Rzecznika Finansowego,
   • rozważyć drogę sądową lub cesję roszczenia (odkup odszkodowania – temat opisujemy w artykule Odkup odszkodowania).

Case study: Pani Joanna z Wrocławia i zaniżony kosztorys

Pani Joanna z Wrocławia jechała 4-letnim Hyundaiem i30, regularnie serwisowanym w ASO. Na skrzyżowaniu w tył jej auta wjechał inny kierowca. Szkoda z OC sprawcy: uszkodzony zderzak, reflektor, maska, belka zderzaka.

Ubezpieczyciel przedstawił kosztorys naprawy:

• większość części oznaczona jako „Q” i „P” zamiast oryginalnych „O”,
• do ceny reflektora zastosowano 40% amortyzacji,
• stawka RBH: 65 zł netto za blacharkę i lakiernię,
• łączna wycena naprawy: 9 500 zł brutto.

Pani Joanna poprosiła o kosztorys w ASO, w którym serwisowała auto:

• wszystkie części jako oryginały „O”,
• brak amortyzacji,
• stawka RBH: 190 zł netto,
• łączny koszt naprawy: 15 800 zł brutto.

Różnica: ponad 6 000 zł.

Co zrobiła krok po kroku:

1. Przeanalizowała kosztorys ubezpieczyciela – zauważyła części „P”, amortyzację i zaniżone RBH.
2. Uzyskała pisemną wycenę z ASO.
3. Złożyła odwołanie, w którym:
   • wskazała, że auto było dotąd serwisowane wyłącznie w ASO,
   • zażądała przyjęcia części „O” oraz usunięcia amortyzacji,
   • zażądała uwzględnienia stawek RBH z ASO.
4. Po odwołaniu ubezpieczyciel podniósł odszkodowanie do ok. 13 000 zł.
   Pozostałą różnicę Pani Joanna dochodziła dalej – korzystając z dostępnych środków prawnych.

Ten przykład dobrze pokazuje, jak na trzech elementach naraz (części, amortyzacja, RBH) można zaniżyć odszkodowanie nawet o kilkadziesiąt procent.

Co zrobić, gdy odszkodowanie OC wydaje się zaniżone? – checklista

Jeżeli masz wrażenie, że twoje odszkodowanie z OC sprawcy jest zbyt niskie, warto zadziałać metodycznie.

1. Przeczytaj dokładnie kosztorys naprawy

Zwróć szczególną uwagę na:

• oznaczenia jakości części: O / Q / P,
• ewentualne kolumny „zużycie”, „amortyzacja”, „potrącenie”,
• stawki RBH dla blacharki, lakiernictwa, mechaniki,
• wszystkie „rabatowe” ceny części.

2. Porównaj kosztorys z realnymi cenami

• poproś warsztat (lub ASO) o własny kosztorys naprawy,
• sprawdź ceny części w sklepie internetowym lub u dostawcy,
• zanotuj, gdzie są największe różnice (części, amortyzacja, RBH).

3. Zbierz dokumenty i dowody

Przydadzą się:

• faktury z wcześniejszych napraw lub przeglądów (szczególnie z ASO),
• zdjęcia auta sprzed szkody,
• wydruk kosztorysu warsztatu,
• korespondencja z ubezpieczycielem.

4. Złóż odwołanie (reklamację) do ubezpieczyciela

W odwołaniu:

• wypunktuj konkretne zastrzeżenia (zamienniki P zamiast O, amortyzacja, zaniżone RBH),
• wskaż podstawę prawną – zasadę pełnego odszkodowania z Kodeksu cywilnego,
• załącz kosztorys z warsztatu i inne dowody.

Ubezpieczyciel ma co do zasady 30 dni na udzielenie odpowiedzi (w przypadkach skomplikowanych – do 60 dni, z uzasadnieniem).

5. Jeśli odwołanie nie pomaga – rozważ kolejne kroki

Możesz m.in.:

• złożyć skargę do Rzecznika Finansowego,
• skierować sprawę do sądu,
• rozważyć sprzedaż roszczenia (odkup odszkodowania), jeśli nie chcesz sam prowadzić sporu – więcej o tym rozwiązaniu w artykule Odkup odszkodowania OC.

O możliwościach uzyskania dopłaty do zaniżonego odszkodowania piszemy też w tekście Dopłata do szkody OC.

Podsumowanie

Zaniżone odszkodowanie z OC sprawcy najczęściej „ukrywa się” w trzech miejscach:

• zastosowaniu tańszych zamienników Q/P zamiast części „O”,
• nieuzasadnionej amortyzacji części,
• zaniżonych stawek roboczogodziny (RBH).

Każdy z tych elementów możesz samodzielnie zweryfikować: porównać kosztorys z wyceną warsztatu, sprawdzić symbole części, policzyć skutki amortyzacji i różnic w RBH. Kierowca ma prawo odwołać się od decyzji ubezpieczyciela i domagać się pełnego odszkodowania, które realnie pozwoli naprawić auto do stanu sprzed szkody.

FAQ – najczęstsze pytania